Διατροφική και φαρμακευτική αξία των μανιταριών

Τα μανιτάρια έχουν ιδιαίτερη διατροφική αξία καθώς περιέχουν νερό σε μεγάλο ποσοστό, πολλές φυτικές ίνες, ελάχιστα λίπη, λίγα σάκχαρα, πρωτεΐνες, μεταλλικά άλατα και ιχνοστοιχεία, βιταμίνες και ένζυμα. Επιπλέον σε δεκάδες είδη μανιταριών αποδίδονται θεραπευτικές ιδιότητες.

Πιο συγκεκριμένα:

Lentinula edodes (Shiitake)

  Τα μανιτάρια του γένους L.edodes είναι πολύ διαδεδομένα κυρίως στην Ασία και σαν γευστική απόλαυση στο φαγητό αλλά και για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες. Είναι το δεύτερο σε κατάταξη μανιτάρι παγκοσμίως και αυτό οφείλεται κυρίως στην εξωτική του γεύση, στις θρεπτικές του άξιες, και στις διάφορες φαρμακευτικές του ιδιότητες που θα αναφερθούν στην συνέχεια.

Διατροφική αξία

   Το L.edodes είναι εξαιρετικό και ιδιαίτερα διαδεδομένο για την θρεπτική του αξία. Αποτελεί πηγή μέταλλων και βιταμινών, κυρίως Β1 (θειαμίνης), Β2 (ριβοφλαβίνης), Β3 (νιασίνης), και D. Επίσης περιλαμβάνει και βασικά αμινοξέα (λυσίνη, οργανίνη, μεθειομίνη, φαινυλανίνη). Επίσης το ξηρό L.edodes περιέχει και κάποιο ποσοστό πρωτεϊνών, το οποίο συγκρίνεται με το ποσοστό πρωτεϊνών που περιέχει το κοτόπουλο, το χοιρινό και το βοδινό, ενώ το ποσοστό διαιτητικής ίνας είναι πολύ υψηλότερο από τα προϊόντα που προαναφέρθηκαν.

   Εκτός από τα παραπάνω θρεπτικά στοιχεία το L.edodes περιέχει και αρκετά μεγάλο ποσοστό διαιτητικής ίνας η οποία αποτρέπει την παχυσαρκία, την υπέρταση, το διαβήτη, την δυσκοιλιότητα, την αρτηριοσκλήρωση και μειώνει το επίπεδο της χοληστερίνης. Επίσης περιέχει υψηλά ποσοστά καλίου, σιδήρου, φωσφόρου και βιταμίνης B και D σε μεγαλύτερο ποσοστό από τις περισσότερες τροφές αλλά δεν περιέχει καθόλου τις βιταμίνες Α και C.

Φαρμακευτικές ιδιότητες

   Οι πληθυσμοί της Ασίας χρησιμοποιούν εδώ και χρόνια το L.edodes (κοιν. ονομασία :shiitake) και αποτελεί για αυτούς ένα παραδοσιακό φάρμακο. Στη σημερινή φαρμακολογία ερευνώνται όλα τα παράγωγα του L.edodes. Ανάμεσα σε αυτά η λεντινάνη και το LEM (Lentinula Edodes mycelium extract) είναι οι πιο συχνά μελετημένες χημικές ενώσεις.
Παρακάτω θα αναφερθούν οι σημαντικότερες εργαστηριακές και κλινικές έρευνες πάνω στην αντιογκολογική, αντιβιοτική, αντιβακτηριακή, ηπατοπροστατευτική και καρδιαγγειακή επίδραση του Shiitake.

Αντιογκολογική δράση: Μελέτες έχουν δείξει ότι το L.Edodes και τα παράγωγα του , ειδικότερα η λεντινάνη και το LEM έχουν ισχυρή αντικαρκινική και αντιβιοτική δράση τα οποία χορηγούνται στους ασθενείς είτε με χάπι είτε με ενέσιμη μορφή . Σε κλινικές δοκιμές έχει μελετηθεί ότι όταν η λεντινάνη χορηγείται στους ασθενείς με καρκίνο παράλληλα με την χημειοθεραπεία, η ανάπτυξη του όγκου αναστέλλεται, βελτιώνεται η αποτελεσματικότητα της χημειοθεραπείας και συνεπώς υπάρχει επέκταση του χρόνου ζωής στον ασθενή. Στην Ιαπωνία, η λεντινάνη έχει εγκριθεί σαν φάρμακο για την καταπολέμηση του στομαχικού καρκίνου. Στις Ηνωμένες Πολιτείες και συγκεκριμένα στο Memorial Cancer Center χρησιμοποιείται το εκχύλισμά του ως ενέσιμη συμπληρωματική αγωγή χημειοθεραπείας κατά του καρκίνου.

Αντιβιοτική δράση: Σε αντίθεση με την λεντινάνη που έχει αντικαρκινική δράση, η LEM έχει αποδειχτεί ότι έχει ισχυρότερη αντιβιοτική δράση, η οποία μπορεί να καταπολεμήσει την ηπατίτιδα Β και τον ιό του HIV. Εκτός από την ασθένεια του ιού HIV, υπάρχουν πλεονεκτήματα ακόμα και για υγιή άτομα, καθώς έρευνα του πανεπιστημίου της Σιγκαπούρης έχει δείξει ότι άνθρωποι που καταναλώνουν 30 gr shiitake ημερησίως για 4 εβδομάδες είναι λιγότερο ευπαθή στον ιό της γρίπης.

Εκτός από τις παραπάνω δράσεις το L.edodes έχει και άλλες ιδιότητες, όπως την υπατοπροστατευτική δράση του κατά την οποία η ουσία LEM επιβραδύνει τη δράση της προσβολής και καταπραΰνει τους ασθενείς από τα συμπτώματα της ηπατιτκής ασθένειας. Επίσης, έχει παρατηρηθεί και καρδιαγγειακή επίδραση του L.edodes χάρη σε ένα μοναδικό αμινοξύ, την εριταδενίνη, η οποία εκτιμάται ότι είναι υπεύθυνη για την ικανότητα του shiitake να μειώνει τα ποσοστά χοληστερόλης και λιπιδίων στο αίμα.

Λόγω όλων αυτών των εξαιρετικών ιδιοτήτων, το shiitake θεωρείται η elit των φαρμακευτικών μανιταριών.

Pleurotus

   Τα μανιτάρια Pleurotus είναι από τα πιο διαδεδομένα μανιτάρια και τα τελευταία χρόνια έχουν κυριαρχήσει στην αγορά κυρίως για δυο λογούς. Ο πρώτος αφορά την υψηλή διατροφική του και φαρμακευτική του αξία και ο δεύτερος αφορά τη γαστρονομική του χρήση, καθώς είναι εξαιρετικό προϊόν για το τραπέζι μας.

Διατροφική αξία

   Τα είδη του γένους Pleurotus αποτελούνται από 89-90 είδη και είναι πλούσια πηγή πρωτεϊνών, μετάλλων (Σίδηρος, φώσφορος, ασβέστιο, κάλιο και νάτριο) και βιταμίνης C, συμπλέγματος βιταμίνης Β (θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, φολικό οξύ και νιασίνη).
Οι πρωτεΐνες των μανιταριών είναι παρόμοιας διατροφικής αξίας με αυτές των ζώων και των φυτών και είναι εξαίρετης ποιότητας, λόγω της παρουσίας όλων των σημαντικών αμινοξέων.

Φαρμακευτικές ιδιότητες

   Τα pleurotus λόγω της παραγωγής στατίνης μείωνει τα επίπεδα της LDL (κακής χοληστερόλης) .
Επίσης εχει και αντικαρκινικές ιδιοτητες λόγω της περιεκτικότητας τους σε πολυσακχαρίτες (σύμπλεγμα υδατανθράκων αποτελούμενο από πολλαπλά σάκχαρα είτε σε μορφή μοριακής αλυσίδας είτε ως διακλαδωμένα).
   
Η ονομασία του πολυσακχαρίτη που είναι υπεύθυνος για την αντικαρκινική του δράση είναι οι β-D γλυκάνες, οι οποίες ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα και το στρέφουν εναντίον των καρκινικών κυττάρων.
Ένας ακόμα αδιάλυτος πολυσακχαρίτης, που εχει απομονωθεί από το pleurotus, είναι ο β-(1,3-1,6)-D-γλυκάνη και ονομάζεται pleuran. Mελέτες που δημοσιεύθηκαν το 2010 και το 2011 αντίστοιχα έδειξαν ότι η pleuran έχει προστατευτική επίδραση έναντι των ΝΚ (natural killers) κυττάρων και σε άτομα που λαμβάνουν 100mg ημερησίως μείωσε τις επιπτώσεις των λοιμώξεων της ανωτέρας αναπνευστικής οδού.

   Επίσης τα pleurotus περιέχουν υψηλή αναλογία καλίου και νατρίου, το οποίο το καθιστά ένα ιδανικό φαγητό για ασθενείς που υποφέρουν από υπέρταση και καρδιακές παθήσεις.

Γανόδερμα

   Το Ganoderma lucidum, εμπορικά Reishi γνωστό στην Κίνα ως LingZhi που σημαίνει πνευματική δύναμη, είναι ένα εδώδιμο μανιτάρι, γνωστό για τα θαυματουργά του οφέλη στην υγεία. Πρόκειται για έναν βασιδιομύκητα που ανήκει στην οικογένεια των polyporacea μυκήτων. Χρησιμοποιείται στην Ιαπωνία για περισσότερο από 2000 χρόνια και θεωρείται το γηραιότερο μανιτάρι που παρουσιάζει φαρμακευτικές ιδιότητες. Αξίζει να σημειωθει ότι στην Κορέα, την Ιαπωνία και ιδιαιτέρως στην Κινα αποκαλείται ως "το μανιτάρι της αθανασίας".

Διατροφική αξία

   Η περιεκτικότητα του σε αμινοξέα, πρωτεΐνες, αλκαλοειδή, κουμαρίνη, τριτερπενοειδή, πτητικά έλαια, μαννιτόλη, υδατάνθρακες, βιταμίνη Β2, βιταμίνη C και ένζυμα το καθιστά πολύτιμο.

Φαρμακευτικές ιδιότητες

   Οι υδατοδιαλυτοί πολυσακχαρίτες του και κυρίως η β-8-(1,3)-D-γλυκάνες είναι το πιο ενεργό συστατικό του, στο οποίο αποδίδονται αντικαρκινικές ιδιότητες.
Επίσης, κάποια οξέα που εντοπίστηκαν στο γανόδερμα προκαλούν μείωση στα επίπεδα της κακής χοληστερόλης (LDL), της υψηλής αρτηριακής πίεσης, αλλά και αντιπηκτικές ιδιότητες.
   Οι υδατοδιαλυτοί πολυσακχαρίτες που περιέχει το γανόδερμα και συγκεκριμένα οι β-8-(1,3)-D-γλυκάνες είναι το πιο ενεργό συστατικό του, πρόαγουν την λειτουργία κυττάρων και έτσι μπορεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα να αντιμετωπίσει κάποιες δυσάρεστες καταστάσεις για τον οργανισμό μας όπως το άσθμα, η δερματίτιδα, η βρογχίτιδα, οι ρευματισμοί, ενώ μελετες έχουν δείξει ότι παρεμποδίζουν την απελευθέρωση ισταμίνης ανακουφίζοντας έτσι από κοινές αλλεργίες.
  
Το Ganoderma lucidum, σε επιθετικές μορφές καρκίνου, ενισχύει την επιφάνεια του καρκινικού κυττάρου και εμποδίζει την εξάπλωσή του. Εμποδίζει το σχηματισμό θρόμβων, βοηθώντας τη δράση της φαρμακευτικής θεραπείας, σε τοπικό επίπεδο. Μειώνει τις παρενέργειες της χημειοθεραπείας και αυξάνει την αποτελεσματικότητά της σε συνδυασμό με άλλα αντικαρκινικά φάρμακα. Έχει ευεγερτικές ικανότητες και έναντι διαφόρων νευρολογικών παθήσεων (νευρομυικές νόσοι, σκλήρυνση κατά πλάκας), ψυχοσωματικών παθήσεων, του σακχαρώδους διαβήτη, του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης, καθώς διαθέτει και αντιγηραντικές ιδιότητες.

Σημείωση:  Οι προαναφερθείσες φαρμακευτικές ιδιότητες των μανιταριών δεν τα καθιστούν φάρμακα ιάσεως ασθενείων. Είναι αναφορές από επιστημονικά άρθρα και αφορούν μελέτες τόσο in vivo όσο και in vitro, αλλά σε καμία περίπτωση δεν χρησιμοποιούνται ως μοναδική θεραπεία, μόνο ως υποστηρικτική (όπως και τα θεραπευτικά βότανα) και πάντα σε συννενόηση με τον επιστήμονα γιατρό.